Азаматтық сот ісін жүргізудегі объективті ақиқат қағидаты

Abstract

Мақалада теориялық талдау, нақтылау және жүйелеу арқылы азаматтық сот ісін жүргізудегі объективті ақиқат институтының негізгі мәселелеріне талдау жасалды, сот ақиқатының жекелеген аспектілеріне отандық және шетелдік процессуалдық ғалымдар тұрғысынан сипаттама берілді. Ақиқат қағидатының екі негізгі түрі зерттелді: объективті және формальды. Сонымен қатар, автор объективті ақиқат қағидатын атап өтті, ол біздің еліміздің кеңес дәуірінде бекітілген болатын. Ресми шындық процесті рәсімдеуді талап ете отырып, объективті шындық қағидатының бар екенін мойындамайды. Автор Қазақстан Азаматтық іс жүргізу заңнамасындағы объективті ақиқат институтының даму тарихын дәйекті зерделеді. Қазіргі кезеңде азаматтық процестің ең даулы мәселелерінің бірі-сотта азаматтық іс бойынша шындыққа қол жеткізу мәселесі болып табылады. Азаматтық сот ісін жүргізуде сот ақиқаты қағидатының жалпыға бірдей қабылданған тұжырымдамасы жоқ. Заң шығарушы 1963 ж. мен 1999 ж. АПК нормаларын талдауында азаматтық процестегі объективті ақиқат қағидатын бөліп көрсетпейтінін көрсетеді. ҚР қолданыстағы АПК 2015 ж. азаматтық процесте тараптардың диспозитивтілігі, жарыспалығы мен процессуалдық тең құқылығы қағидаттарының мазмұны едәуір кеңейтілді, яғни азаматтық сот өндірісі қағидаттарының қатарынан объективті ақиқат қағидатын алып тастау туралы қорытынды жасалады. Айта кету керек, «объективті шындық» термині жаңа заңнамалық актілерде қолданылмайды.