Қазақ қызына қатысты салт-дәстүрлердің «Тіл-Мәдениет-Қоғам» контексіндегі көрінісі

Abstract

Мақалада қазақ халқының қыз балаға арналған салт-дәстүрлердің ерекше тұстары сөз болады. Қазақ халқының дүние бейнесінің фразеологиялық фрагменттерінде бекіген жалпы қыз бала туралы ұғым-түсініктердің ұлттық сипаты «Тіл-Мәдениет-Қоғам» контексінде суреттеледі. Қазақ халқының салт-дәстүрге деген көзқарасын, оның құндылықтары мен қолданыстағы орнын фразеологиялық тіркестер арқылы келешек ұрпаққа шеберлікпен таныстыру мақсат етіледі. Кез келген қазақ отбасында қыз бала еркін, уайым-қайғысыз, оң жақта, еркелеп бойжетеді. Жалпы қыздың болмысы жаратылысынан өте нәзік, сүйкімді, инабатты болып келеді. Осы қасиеттердің барлығы өн бойынан табылып, тал шыбықтай майысып өсуіне салт пен дәстүрдің де ықпалы зор. Ата-бабамыз қыздарды кішкентай кезінен ақылдылыққа, тапқырлыққа, сабырлыққа, шыдамдылыққа үйрете отырып, келешекте осы қасиеттер арқылы үлкен белестерді бағындыра алатындығын түсінген. Қазақ қызға жат жұрттық немесе екі елді байланыстырушы, елші ретінде қараған. Бөтен елге ұзатылған қыздың бойында қалыптасқан мінезі мен тәрбиесі арқылы бүтін бір рулы елдің болмысы бейнеленген. Сондықтан, қазақ қызды қырық үйден тыйып, дүйім ел болып тәрбиелеген. Тұрмыс құруға лайықты жасқа келгенде қызды абыроймен өз теңіне ұзату әрбір ата-ананың міндеті мен парызы. Сол мақсаттарға жету кезінде атқарылатын шаралардың барлығы салт-дәстүрден тыс қалмайтыны назарға алынды. Зерттеу қазақ халқының қыз балаға қатысты күнделікті және ұмыт бола бастаған салт-дәстүрлерін тереңірек ашуға бағытталған. Фразеологиялық тіркестер қыз баланың әдемілігі мен қадыр-қасиетін тілдік тұрғыда ашуға бағытталған негізгі құрал болып табылады.