Abstract:
Деректердi зияткерлiк талдау әдiстерiн және деректердi көп өлшемдi
статистикалық талдаудың бағдарламалық құралдарын пайдалана отырып, антропогендiк
факторлардың әсерiнен теңiз биотасының өзгергiштiгiн және түрлiк құрамын сипаттау үшiн
деректер жинағында айқын емес заңдылықтарды анықтауға шешiм қабылдау үшiн белгiлi
қызығушылық тудырады.
Экожүйенiң болжамды жай-күйiн бағалау үшiн Каспий теңiзiнiң қазақстандық бөлiгiнде
сынамаларды iрiктеудiң 12 станциясы және көрсеткiштердiң 4 тобы таңдап алынды:
автотрофалық организмдер, гидрометеорологиялық көрсеткiштер, зоопланктонның негiзгi
топтарының биомассасы, биогендер. Мұндай жоғары өлшемдегi деректер жинағы оларды
талдауды қиындатады және авторлар Statgraphics бағдарламалық құралын пайдалана
отырып, деректердiң өлшемдiлiгiн төмендету үшiн басты компонент әдiсi (БКӘ) деректерiн
зияткерлiк талдау әдiстерiнiң бiрiн пайдаланып, iске асыруды ұсынады. Өлшемдердiң
азаюы машиналық оқыту мен болжамды модельдеуде маңызды және "шикi" деректерден
шығарылған заңдылықтар негiзгi байқалатын көрсеткiштер арасындағы қазiргi қатынастарды
сипаттау үшiн қолданылған. Жұмыста көп өлшемдi iрiктеуден шағын өлшемдiк деректерге
(үш басты компонентке) көшу көрсетiлген. Бұл бастапқы деректердiң құрылымын iс
жүзiнде жоққа шығармай, үш өлшемдi кеңiстiкке өтуге мүмкiндiк бередi, сонымен бiрге
биогендердiң және гидрометеорологиялық сипаттамалардың фитопланктон мен зоопланктонға
әсерi орнатылды, биогендi заттардың концентрациясының трендтерi анықталды.
