Abstract:
Мақалада Абай Құнанбайұлы шығармаларындағы «жүрек» сөзінің өзге
сөздермен тіркеске түскендегі мағыналық ерекшеліктері қарастырылады. Бұл
мақалада «жүрек» сөзіне қатысты жүз шақты тіркес жеті топқа топтастырылып
талданды. Сөз тіркестері «жүрек» сөзінің жеті септіктің бірінде тұрып өзге
сөздермен тіркескенде беретін мағынасы анықталды. «Жүрек» сөзінің өзге сөздермен
тіркеске түскендегі поэтикалық мағынасын қарастырылды. «Жүрек» сөзіне қатысты
поэтикалық құрылымдардың тезаурусы бойынша қазақ тілінің жеті септік жалғауы
бойынша топтастырылып, сол арқылы «жүрек» сөзінің поэтикалық ерекшеліктері
мен семантикалық мәні анықталды. Яғни «жүрек» сөзінің лексикалық мағынасы мен
грамматикалық мағынасы арқылы оның тіркескен сөздерін анықтап барып, жалпы
«жүрек» сөзіне қатысты бейнелі тіркестер анықталды. Абай шығармаларындағы
«жүрек» сөзі қай септікте тұрса да, адамның өзін, адамның ниетін, сезімін, көңілкүйін және мінезін білдіреді. Абай шығармаларындағы «жүрек» сөзі қолданысының
басты ерекшелігі – адамның «жүрек» арқылы өзінің өмірін, мінез-құлығын реттей
алатындығы. Не нәрсені де жүрекпен қалап істесе, өзінің жүрегіне жай ғана қарамай,
жүрегінің түбіне терең бойлап қараса, өз ойын, өз сөзін, өз мінезін, өз тағдырын, өз
өмірін дұрыс жолға бағыттай алатындығы көрсетілді.
